Kunst en censuur : 8 okt 09

Kunst en censuur. Een debat over de grenzen van de artistieke expressie
Sprekers:
Flor Bex, ere-directeur Muhka
Prof. Dr. Frederik Swennen, Hoofddocent aan de UA, advocaat aan de balie van Brussel
Vernissage met werk van Ann Cornelis, ingeleid door Frank Renders
Org.: Vrijzinnig Antwerpen i.s.m. Vrijzinnige Dienst UA
Donderdag 8 oktober 2009, 19.30 u, Aula rector Dhanis
---
Dhr. Bex geeft een overzicht van hoe hij te maken had met censuur. Dat lijkt erg mee te vallen, zeker als het binnen de muren van het museum blijft. Maar een curator zoekt contact met het publiek en wil wel eens de baan op gaan. Wanneer de kunst in de publieke ruimte wordt tentoongesteld, zijn de autoriteiten terughoudender en lijkt de vrijheid kleiner te worden.

Prof. Swennen houdt zich bezig met rechtsaspect: wanneer kan een kunstwerk gecensureerd worden. Een belangrijk criterium voor censuur is de bedoeling van de kunstenaar. Heeft de kunstenaar enkel de bedoeling om te shockeren, of werkt hij vanuit een bepaalde visie en wil hij een bepaalde boodschap overbrengen?

Het blijkt belangrijk te zijn om voldoende te communiceren over het kunstwerk, zodat de bedoeling van de kunstenaar duidelijk is.

Tijdens de vragensessie is er een tussenkomst van een buurtbewoner omtrent censuur en de kunst van Ann Cornelis. Cornelis' kunstwerken gaan over het thema 'misbruikte en ontvoerde kinderen'. Zij wil vertrekken vanuit de ervaring van het kind en wil de angst, machteloosheid, verslagenheid uitbeelden. Zij exposeerde in de Antwerpse Jodenbuurt. Voor het raam hangt een bepaald werk waarop een kind te zien is dat enkel een slipje draagt, het leunt angstig tegen het bed, er komt een grote dreigende schaduw op het kind af. Het werk benadrukt de angst, en niet het seksuele aspect. Er komt reactie van een Joodse man: het naakte beeld van een kind moet worden verwijderd omwille van zijn geloofsovertuiging. Hij voegt er nog een dreigement aan toe: wanneer het beeld de volgende dag niet verwijderd zou zijn, zouden de ramen van de expositieruimte zwart worden geschilderd. Onder druk van deze fundamentalistisch Jood deed de kunstenares het volgende: het werk werd verwijderd en in de plaats kwam een tekst met toelichting waarom het kunstwerk gemaakt was en de gevoelens waarover het ging, daarnaast hing een verkleining van het kunstwerk (A4-formaat) met een zwarte band over de plaats van het geslacht (dat afwezig was).
Dit voorval stemt tot nadenken.
Moet de kunstenaar toegeven aan dergelijke fundamentalistische reacties? De reactie van de Joodse man laat zien dat hij helemaal niet ingaat op het thema dat Cornelis wil aansnijden: hij denkt rigide vanuit zijn geloof, en gaat voorbij aan het thema van de misbruikte en ontvoerde kinderen.
De kunstenares heeft m.i. ingegrepen vanuit een maatschappelijke bewogenheid: ze plaatst zo het samenleven tussen andersgezinden en het maken van een compromis voorop. Door de actie laat ze zien dat ze geen afstand doet van het werk, maar erover wil communiceren. De reactie vanuit de Joodse gemeenschap wijst erop dat dit gelukt is: ze waren blij dat ze uitleg kregen.
Volgens mij hadden ze die uitleg vast ook wel gekregen als ze naar de tentoonstelling waren geweest en dat daar hadden gevraagd.
Het blijkt ook hier dat communicatie over een kunstwerk van belang is.
De buurbewoner meldt ook dat de firma JCDecaux op verzoek van de Joodse gemeenschap (of althans de fundamentalisten onder hen) affiches uit bushokjes verwijderd. Hij meent dat deze Joodse mannen het normaal vinden om dergelijke eisen in naam van het geloof te stellen, terwijl dit niet zo is. - Ik weet niet of het JCDecaux dit werkelijk doet. Ook hier is natuurlijk het vreedzaam samenleven belangrijk, maar wanneer een affiche zonder meer wordt vervangen, is er geen communicatie tussen beide partijen. Het niet-communiceren is aanleiding tot misverstanden.
(Om hierover verder uitspraken te doen, moet het standpunt van JCDecaux gekend zijn.)

Kunst staat nooit los van de werkelijkheid.
Kunst in de publieke ruimte.
Thema: iconoclasme. De kunstenaar past zelf haar werk aan, vanuit externe druk.